تقریباً تمام لوازم یا محصولاتی که برای کار کردن نیاز به عبور جریان الکتریسیته دارند یا به اصطلاح نیرو محرکه آن ها برق است، جهت استفاده و حتی حین استفاده نیاز به مراقبت دارند. چرا که خطرات ناشی از برق گرفتگی، ضررهای جانی و مالی جبران ناپذیری در پی خواهد داشت و حتی می تواند برای محیط زیست نیز زیان بار باشد. آسیب به انسان توسط شوک الکتریکی، از کار افتادن یا ایجاد مشکل برای مولدها و مدارهای الکتریکی و تجهیزات گران قیمت، آسیب به حیوانات و درختان یا حتی آتش سوزی از جمله این آسیب ها هستند.
از این رو حفاظت از محصولات الکتریکی نقش بسیار پررنگی ایفا می کند. از طرفی با توجه به افزایش استفاده از تابلو برق، لازم است استاندارهای حفاظتی آن نیز به طور ویژه مورد بررسی قرار گیرد تا امنیت لازم هنگام استفاده، کاملاً تأمین شود. هدف ما در این مقاله آشنایی با حفاطت الکتریکی، معرفی تجهیزات حفاظت الکتریکی و لزوم استفاده از آن ها در تابلو برق است که در ادامه به تفصیل به شرح این موارد خواهیم پرداخت.
تابلو برق چیست؟
سابق بر این، عدم به کارگیری تابلو برق در مصارف مختلف، خسارات مالی و جانی جبران ناپذیری به بار می آورد؛ چرا که دسترسی به تجهیزات برقی سهولت بیشتری داشت و حتی عوامل محیطی نیز می توانستند این تجهیزات را تحت تأثیر قرار دهند و خطرساز شوند.
ایجاد اتصال کوتاه در گذشته یکی از رایج ترین خطرات این موضوع محسوب می شد. با گذر زمان و پیشرفت علم، محفظه ای برای تجهیزات برقی به کار رفته در سازه های مختلف معرفی و عرضه شد که امروزه آن را با نام تابلو برق می شناسیم.
شبکه های بسیار عظیم و همچنین وسیع الکتریکی از اجزایی مانند سیم و کابل های متعددی تشکیل شده اند. این اجزا می توانند مربوط به قسمت های داخلی یا خارج از ساختمان ها و یا کارخانجات و حتی نیروگاه ها باشند.
رسیدن برق یا همان الکتریسیته به تمام این اجزا، علاوه بر سیم کشی های رایج و معمول، نیازمند ابزار و تجهیزات مختلفی است. تابلو برق در واقع دربرگیرنده تمام تجهیزات و ابزارهای لازم و مرکز تمام سیم کشی ها در قالب یک محفظه شناخته می شود. تابلو برق ها در قالب توکار و روکار تولید و نسبت به نیاز، به کار برده می شوند.
توزیع امن و محافظت شده جریان برق در تمام قسمت های ساختمان یا دستگاه هایی که در آن ها از تابلو برق استفاده می شود، بر عهده تابلو برق است. جهت دستیابی به این مهم، اجزای بسیاری به‌کار رفته اند که از جمله آن ها می توان به کنتاکتور، رله، ترانس، شینه، فیوز و قطعاتی از این دست اشاره کرد. استفاده از این قطعات، به امنیت شرایط توزیع برق کمک شایانی خواهد کرد.
حفاطت الکتریکی چیست؟
پس از به کارگیری تابلو برق در ساختمان ها، دستگاه های صنعتی، نیروگاه ها و …، نیاز به تأمین امنیت استفاده از آن تبدیل به دغدغه شد تا میزان حوادثی که منشأ الکتریکی دارند، به حداقل برسد. همان طور که ذکر شد، حوادث الکتریکی می توانند آسیب های جدی برای تجهیزات برقی، محیط زیست و حتی انسان ایجاد کنند. در این راستا پس از تابلو برق، عنوان «حفاظت الکتریکی» برای پیشگیری از آسیب های الکتریکی تعریف شد که می توان آن را یکی از مهم ترین اجزای طراحی های سیستم های برقی دانست.
حفاظت الکتریکی با هدف به حداقل رساندن میزان آسیب های ناشی از جریان برق و همچنین جلوگیری از ایجاد بستر برای این آسیب ها تعریف شده است. در واقع این حفاظت به مجموعه اقداماتی اطلاق می شود که با این اهداف، وقوع اتفاقات ناشی از هر گونه تغییر در مدارهای الکتریکی را کنترل می کند. حفاظت الکتریکی به دو دسته فعال و غیر فعال تقسیم می شود.
حفاظت الکتریکی فعال شامل تجهیزاتی می شود که با خنثی سازی هر گونه نقص ایجاد شده در سیستم، از ایجاد خطر و خسارت ناشی از آن جلوگیری می کند. این خنثی سازی به صورت خودکار و توسط خود تجهیزات انجام می شود. حفاظت الکتریکی غیر فعال اما روش هایی را شامل می شوند که طی اقدامات پیشگیرانه، از ایجاد خطرات احتمالی در سیستم های الکتریکی جلوگیری می کنند.
لزوم کاربرد حفاظت الکتریکی در تابلو برق و انواع آن
تولید و به کارگیری تابلو برق کار پیچیده و دشواری به شمار می رود که لازم است توسط فعالان متخصص در زمینه های مرتبط انجام گیرد. چرا که عدم تابعیت تابلو برق ساخته شده از استانداردهای به روز در سطح بین الملل می تواند خطرات جبران ناپذیری در پی داشته باشد.
از طرفی استفاده از حفاظت الکتریکی نیز برای تمام تأسیسات برقی لازم و ضروری است تا خطرات مربوط به جریان برق در تابلو برق، خنثی شوند. از جمله این خطرات می توان به اتصال کوتاه، اتصال بدنه و اتصال به زمین نام برد.
افزایش ضریب اطمینان و ایجاد ایمنی کامل در دستگاه ها و سیستم های الکتریکی علاوه بر جلوگیری از خطرات احتمالی، موجب افزایش طول عمر مفید و کارکرد بهتر این سیستم ها و دستگاه ها می شود. از این رو حفاظت الکتریکی در تابلو برق به عنوان یک سیستم برقی، ضرورتی انکار ناپذیر محسوب می شود که لازم است در نظر گرفته شود. لازمه ایجاد حفاظت الکتریکی در تابلو برق استفاده از تجهیزاتی است که در ادامه مطلب به آن ها خواهیم پرداخت.
تا به اینجای کار مشخص شد که نقش حفاظت الکتریکی در تابلو برق، کاهش خطرات ناشی از جریان الکتریکی است. علاوه بر این، طبق موارد گفته شده، می دانیم که دیگر هدف اصلی طراحی و استفاده از حفاطت الکتریکی در تابلو برق، تقویت و حفظ پایداری منبع تغذیه برشمرده می شود. بر این اساس سیستم های حفاظت الکتریکی در تابلو برق در انواع مختلف طبقه بندی می شوند که عبارت اند از:
- سیستم های حفاظتی تابلو برق بر اساس عایق بندی
- سیستم های حفاظتی حفاظت از ولتاژ کم
- ارتینگ (سیستم های حفاظتی در قالب حفاظت از زمین)
- حفاظت از تابلو برق به وسیله ترانسفورماتور ایزوله
- سیستم حفاظت کاتدی
لازم به ذکر است که طبعاً هر کدام از انواع حفاظت های الکتریکی ذکر شده در تابلو برق، طبق شرایط و مکانیزم های متفاوتی به کار گرفته می شوند که انتخاب آن ها نیز با توجه به فاکتورهای مختلف و توسط متخصصان انجام می گیرد.
تجهیزات رایج کاربردی در حفاظت الکتریکی تابلو برق
کنترل و البته مدیریت کارکرد تجهیزاتی که در سیستم های حفاظتی تابلو برق به کار می روند، می تواند عملکرد آن را بهبود بخشد. البته بدیهی است که این قطعات، صرفاً به عنوان قطعات جانبی کاربرد دارند و قطعات اصلی جهت نیل به هدف حفاظت نیستند؛ اما تجهیزات اصلی را در بخش بعدی مقاله معرفی خواهیم کرد. از عمده تجهیزاتی که به صورت رایج و معمول در حفاظت الکتریکی تابلو برق استفاده می شوند، می توان به قطعات زیر اشاره کرد:
- کنتاکتورهای خازنی
- فیوزهای فشنگی
- بی متال
- ترانس های CT
- کلید اتوماتیک
- ترانس ایزوله
- انواع فیوزها
- کلید چنج آور
- کلید محافظ جان
- فن های خنک کننده
- کلیدهای قابل قطع زیر بار
- کنتاکت های کمکی
- کلید حرارتی
- کلیدهای گردان
- فیوزهای کاردی
- کنتاکتورها
- کلیدهای مینیاتوری
- کلید هوایی
تجهیزات پیشرفته جهت مدیریت بیشتر حفاظت الکتریکی در تابلو برق
تجهیزات متداولی که جهت کنترل، مدیریت، تقویت و افزایش طول عمر مفید سیستم های حفاظت الکتریکی در تابلو برق استفاده می شود را در قسمت قبل برشمردیم. اما علاوه بر این تجهیزات، قطعاتی نیز وجود دارند که به صورت پیشرفته تری در حفاظت الکتریکی تابلو برق مورد استفاده قرار می گیرند.
با توجه به اینکه سطح حفاظت الکتریکی در تابلو برق از فاکتورهای بسیار مهم در تعیین کیفیت و کاربرد آن برشمرده می شود، عدم برخورداری از کیفیت بالا در این تجهیزات را می توان نقص بزرگی برای تابلو برق دانست.
کیفیت این تجهیزات و نحوه تولید آن ها، تأثیر چشمگیری در کیفیت و قیمت نهایی تمام شده سیستم های حفاظت الکتریکی مربوط به تابلو برق های صنعتی و یا ساختمانی خواهد داشت. مهم ترین این تجهیزات را در ادامه نام می بریم و به توضیح کوتاهی در مورد هر کدام از آن ها می پردازیم:
کنترل فاز
در ابتدای محافظت الکتریکی تابلو برق، نیاز به قطعه ای وجود دارد که از مدار محافظت کند. بنابراین اصلی ترین و مهم ترین قطعه را می توان قطعه ای دانست که این وظیفه را انجام می دهد. کنترل فاز اساسی ترین تجهیزات استفاده شده در حفاظت الکتریکی در تابلو برق است که نقش محافظت از مدارد را در برابر اختلاف میان فازهای ولتاژ با یکدیگر و اختلاف پتانسیل بالا را دارد. لازم به ذکر است که کنترل فاز، پیش از کنتاکتور قرار می گیرد.
نحوه کار آن نیز به این صورت است که اگر سطح ولتاژ ۲۲۰ ولت کمتر یا بیشتر از حداکثر ولتاژ تعریف شده برای کنترل فاز باشد، رله کنترل فاز، وضعیت تیغه هایی که روی آن قرار دارند را تغییر می دهد. در واقع حفاظت از تابلو برق به وسیله تیغه هایی انجام می شود که روی کنترل فاز در مدار فرمان قرار دارند.
بی متال
حفاظت از موتورهای موجود در مدار تابلوهای برق به عهده قطعه برقی مهمی به نام بی متال است. این قطعه که می توان آن را از تجهیزات بسیار مهم در انواع تابلوهای برق دانست، به صورت سری در مدار قرار می گیرد. مکانیزم ساخت این قطعه را می توان به این صورت توصیف کرد که دو قطعه فلز تحت حرارت ذوب و نهایتاً به همدیگر پرس می شوند و در آخر، در قالب یک قطعه دیده خواهند شد.
قسمت رسانای بی متال به هنگام حرارت ناشی از عبور جریان اضافه بار، به سمت فلزی که از میزان انبساط کمتری برخوردار است، خم خواهد شد و پس از سرد شدن نیز به حالت و موقعیت اولیه خود باز خواهد گشت. همچنین جهت عبور جریان سه فاز، سه تیغه کنتاک قدرت و جهت استفاده در مدار فرمان، دو عدد کنتاک فرمان در بی متال تعبیه شده است.
بریکر
بریکرها در گونه های متفاوتی همچون کلیدهای محافظ جان، کلیدهای هوایی، راه اندازهای موتور، کلید مینیاتوری، کلیدهای اتوماتیک و کلیدهای حرارتی، تولید و به بازار لوازم برقی عرضه می شوند. لازم به ذکر است که رله کنترل بار نیز از دسته بریکرها محسوب می شود.
اینترلاک مکانیکی
اینترلاک مکانیکی را می توان قطعه ای مکانیکی تعریف کرد که هنگامی که یکی از کنتاکتورها وصل هستند، کنتاکتور دیگر قدرت ورود به مدار را نداشته باشد. در واقع جهت جلوگیری از قطع یا وصل شدن دو کنتاکتور با یکدیگر، لازم است از قطعه ای به نام اینترلاک کنتاکتور در میان آن ها استفاده شود.
اینترلاک الکتریکی
قطعه اینترلاک الکتریکی با کمک گرفتن از کنتاکت های فرمانبر، بر روی قطعات الکتریکی ایجاد می شود؛ بنابراین حضور آن در مدار فرمان تابلو برق بسیار مهم و ضروری محسوب می شود. به کارگیری یک نقشه مدار فرمان کامل و استاندارد می تواند حفاظت از سیستم را به طور کامل از هر گونه خطرات احتمالی تضمین کند.
نکات مهم در انتخاب مناسب ترین تجهیزات حفاظت الکتریکی در تابلو برق
طبق مواردی که گفته شد، اهمیت حفاظت الکتریکی در تابلوهای برق مربوط به ساختمان های مسکونی یا حتی صنعتی بسیار حائز اهمیت است و می تواند از خسارات بسیاری جلوگیری کند. لذا لازم است در انتخاب تجهیزاتی که این محافظت را به صورت کامل تأمین می کنند، دقت و توجه بسیاری داشت.
اولین نکته ای که هنگام انتخاب کلیدها و تجهیزات محافظتی باید در نظر گرفته شود، مشخصاتی است که باید روی کلید قرار داده شوند. مهم ترین و اصلی ترین این مشخصات عبارت اند از: استاندارد طراحی کلید، نام کشور سازنده، فرکانس کاری، تعداد فاز و برند شرکت سازنده.
مورد دومی که باید حتماً مورد بررسی قرار گیرد، جریان اسمی کلید است. با بررسی نوع بار تغذیه شده از کلید، لازم است جریان اسمی کلید بزرگتر یا مساوی مقدار تعیین شده در استاندارد ساخت آن باشد. همچنین لازم است درجه حفاظت تابلو با درجه حفاظت کلید تطبیق داده شود و هماهنگی آن مورد بررسی قرار گیرد تا میزان حفاظت تابلو کاهش نیابد.
استفاده از کلید مینیاتوری در قالب کلید معمولی به هدف قطع یا وصل کردن مدار به هیچ عنوان توصیه نمی شود و باید از این کار خودداری کرد. چرا که این کلیدها از قابلیت اتصال پایینی برخوردارند. همچنین شایان ذکر است که باید تجهیزات حفاظتی مانند فیوز در مدار تغذیه تجهیزات حفاظتی و اندازه گیری مورد تغذیه از تابلو برق استفاده شود.
آخرین نکته ای که باید در انتخاب مناسب ترین تجهیزات حفاظت الکتریکی در تابلو برق در نظر داشت، اینترلاک است. چرا که به وسیله اینترلاک استاندارد و با کیفیت، می توان ایمنی افراد و تجهیزاتی که با تابلو برق در ارتباط هستند را تا حد بسیار زیادی تأمین کرد.
و در پایان…
حساسیت بالای کار با تابلوهای برقی و در کل تجهیزات الکتریکی، شرایطی ایجاب می کند که لازم است اقدامات لازم جهت جلوگیری از خسارات مالی و جانی انجام شود تا استفاده از این منبع انرژی، موجب خسارات جبران ناپذیر نشود. لذا استفاده از قطعات محافظتی در تابلوهای برق شدیداً توصیه می شود. البته علاوه بر استفاده از این قطعات، کیفیت تجهیزات استفاده شده در آن نیز از اهمیت بالایی در تأمین امنیت برخوردار است.
در این مقاله کوشیدیم تا درباره حفاظت الکتریکی در تابلو برق مفصلاً صحبت کنیم تا جای سوالی برای شما مخاطبان عزیز باقی نماند. همچنین امید داریم با استفاده از این نکات، همواره با ایمنی بالا و آسودگی خاطر بتوانید از این انرژی بهره مند شوید.
ویتال تابلو، مفتخر است با کادری زبده و حرفه ای ارائه دهنده محصولات ایمن با قیمت مناسب است. این برند با تائیدیه تایپ تست، برای محصولات عرضه شده کوشیده تا به نگرانی های خریداران از بابت کیفیت و ایمنی به خوبی پاسخ گوید. جهت استعلام قیمت و نوع تابلو متناسب با نیازتان، می توانید با کارشناسان ما تماس حاصل نمایید.
بدون دیدگاه